EKONOMIA FEMINISTA

EKONOMIA FEMINISTA

Ekonomia feministaren bultzatzaile askok, geure ekonomia merkatuan soilik zentraturik dagoela esaten dute. Gaur egun, egia baita krisi bat pasa ondorengo ekonomia mota dugula geure herrialdean. Krisia sortu zuten arrazoiak gehienbat merkatuan eta estatuaren erabaki hartzeetan zentratzen ziren, beraz orain konponbide bila hasi direnenean ere, berdina gertatzen da.

Ekonomia feministak gure herrialdeko ekonomia beti merkatuan zentratu ordez, beste gauza batzuetara ere bultzatzen du. Adibidez etxean sortzen diren ondasun eta zerbitzuak, hau da, soldatarik ematen ez duten lan hoiek bultzatzea. Ondasun eta zerbitzu hauek nahiz eta barne produktu gordinean ez sartu, kontuan hartzea bultzatzen du ekonomia feministak.

Ekonomia feministaren bi ideia nagusiak hauek dira: Merkatu kapitalista deszentratzea eta bestea ekonomia erlazio heteropatriarkalek zeharkatzen dutela.

Bestalde kapitalismoa eta ekonomia feminista konparagarriak direla aztertzen hasten garenean ikusten dugu kapitalismoak kapitala-lana gatazka sortu duela eta aldiz ekonomia feministak kapitala-bizia gatazka bihurtu du.

Baina zein da hobea? Ekonomia feminista edo gaur egun ekonomia kudeatzen duten baliabide eta boteredunak?

Informazioa irratitik entzundako elkarrizketa batetik eta argia aldizkariko artikulu batetik hartua da.

Donald Trump boterean

Azkenik errepublikanoak iritsi dira munduko herrialde indartsueneko boterea lortzera. Telesail, egunkari, sare sozial eta abarren protagonista dugu Estatu Batuetako lehendakari berria. Boterera iritsi denetik mundua iskanbila bat bihurtu du, gizon honek hartzen dituen neurriekin jakina. Erabaki gehienak matxistak, homofobo eta razistak dira, adibidez Mexikoko fronteran orma bat eraiki nahi zuenekoa. Baino hori ez da bere erabaki lotsagarriena izan, hainbat herrialde arabiar eta afrikarretako jendeari Estatu Batuetara sartzeko eskubidea ukatzea izan da. Matxista ere bada gure Trump, hainbat emakumeek diotenez indarkeri kasuak ere izan ditu lehendakariak emakume batzuekiko. Bere leloak dioenez "make america great again", amerika on bat egin dezagun berriz-ek niretzat ez du inolako zentzurik. Nola hobetu daiteke herrialde bat aurreko hiru gaien (matxismoa, razismoa eta homofobia) eredu bat izaten? Gizarte zuzen eta respetatua izateko balore batzuk behar dira eta gizon honek ez du amerika hobeago bat egingo, zapuztu egingo du hobeto esanda.  Obamak egin dituen aurrerapen guztiak zakarretara botatzen jarduten da Trump.

Amerikar batzuek lotsa era ezberdinetara transmititu izan nahi izan dute egun hauetan. Trumpek australiako lehen ministroari telefonoa eskegi zionekoa adibidez. Hurrengo egunean Bruce Springsteen abeslari New Yerseytarrak "Don't hang me up the phone" abestiarekin hasi zuen kontzertua bere lotsa transmititu nahian.

JANARI AZKARRA EDO JANARI BERDEA, ZEIN IZANGO DA HOBEENA?

Janari azkarra edo "comida rapida" gure inguruan asko jaten da, eta geroz eta gehiago egunetik egunera. Espainian geroz eta okerrago dago pertsonen osasuna, batiz bat, haur eta gazteena.
Okerrena da gazte horiek ez direla konturatzen jaten ari diren txerrikeriez eta beraien osasuna okertzen joaten da. Baina are eta okerragoa da gurasoena, utzi egiten dietela jaten txerrikeri horiek, eta ez dira konturatzen azkenean okerragoa dela beraien seme-alabentzat.
Nire ustez, neurriak hartu beharko ziren oraintxe bertan, nahiz eta zerbait egiten hasi diren, baina ez dut uste osasuna hobetzen ari denik.
Aurreko egunean, aldizkari batean irakurri nuen, guraso batzuk beraien kontutik neurriak hartzen ari direla: beraien haurrak "vegano" bihurtzen dituzte. Txikitatik alimentu berdeak ematen dizkiete jateko, eta hori hasiera batean ondo dago, baina denbora bat igaro ondoren, arazo asko sortzen dira: asko horregatik hil eta guzti egin dira, ez dituztelako ez haragi ez arrautz eta ez bestelakorik jaten, eta horregatik, indarrik gabe gelditzen dira, ez dutelako behar bezela ondo jaten.
Beraz, neurri handiak hartu behar dira bai osasuntsu jateko baina ez horren osasuntsu, gaixki bukatzea duzulako.

DONAL TRUMPEN NEURRIAK

Donal Trump Estatu Batuen presidentea da 2017ko urtarrilaren 20etik. Izendatu bezain laster hasi da aldaketak ezartzen eta erabakiak hartzen. Batetik, espero da Trumpek 2017.urtean sartuko diren errefuxatuen kopurua erdira murriztea. Aipatzekoa da ere herrialdearen mugan jarriko duen segurtasun extra hori, 5000 agente gehiago kontratatuz. Eta, ez dezagun hitzegin gutxi barru hastea programatuta dagoen Mexikorekin muga egiten duen hesi handiaz. Hemen arrazismoa bakarrik ikusten da. Oso hipokrita dela uste dut, bere emaztea etorkina da eta. Pertsona askok uste dute Hirugarren Mundu Gerra gertatuko dela Trumpen agintearen ondorio bezala. Niri pertsonalki beldurra emago lidake orain Estatu Batuetan bizitzea. Gainera esan behar da ere Trump homofoboa eta matxista dela, erabakia du konferentziak jarriko dituela homosexualen kontra, hori txarra izango balitz bezala jendea kontzientziatzeko. Lotsagarria iruditzen zait. Beste batetik, ekonomiari begiratuz uste dut ez duela ondo administratuko dirua, eta baliogabeko gauzetara bideratuko duela dirua, adibidez hesia eraikitzera.

Boto-sistema gaizki antolatua egoteagatik atera zen presidentea Trump, ez zuen benetan irabazi. Horregatik estatu batuarrek borrokatu egin behar dute injustizia honen kontra.

EKONOMIAREN DESOREKA

Albiste batean irakurri dudan arabera, langabeziak gora egin du EAEn eta Nafarroan. 2016ko urtarrileko datuekin alderatuz gero, 15.715 langabe gutxiago daude EAEn,  % 10,15eko jaitsiera izan du urtebetean.

Ez zait batere ondo iruditzen hainbeste jende langabezian egoteak beste batzuek diru kantitate izugarriak irabazten dituzen bitartean.

Ekonomia oso desorekatuta dago. Alde batetik lan handia egiten duena, ordu asko sartzen dituena eta oso gutxi kobratzen duen jendea dago eta bestetik, ezer ez egiten duena baina diru kantitate handiak irabazten dituena. Gainera, gehienetan, lan handia egiten dutenak izaten dira langabezian geratzen direnak.

Adibide on bat izan daiteke futbolistena, futbolean jolastegatik milioiak eta milioiak irabazten dituzte, edo Leonor printzesak 9 urte besterik izanda 102.464 € kobratzen ditu, munduan 2 milioi haur gosez hiltzen ari diren bitartean.

Leonor printzesaren kasuari buruz esan behar dudana da guztiz kontra nagoela, ez da batere justua haur hain txiki batek horrelako diru kantitatea irabaztea, 9 urte bestik ez ditu, zertarako beharko du hain neska txiki batek horrenbeste diru? Eta diru guzti hori kobratzen du dena delako.

Hau guztia gertatzen dela kosziente izanda, zerbait egin beharko genuke konpontzeko, langabezia gutxitzeko, hainbeste irabazten duen jendeak gutxiago irabazteko eta benetan beharrezkoa dutenen artean banatu.

ETA ETORKIZUNEAN ZER?

Denok dugu zenbait gauzen beldur, baina zenek ez du etorkizunean pentsatzen? Gazte garaian agian ez, baina helduak garenean ohikoa da etorkizunean pentsatzea. Hau da, norberak non bukatuko duen bizitzen pentsatzea.

         Denok nahi dugu bizitza on bat eduki, egoera on batean bizi. Estatuak parte hartzen du gizartearen ongizate horretan. Hala ere, guztiz lortzen du? Erantzuna ez da baieztapen borobila, etza ezeztapena ere. Zaila da denontzako egokia den egoera bat harrapatzea, eta hori da zahar etxeen arazoa.

         Zahar etxeetan, jende heldua bizi da, normalean beraien seme-alabek zaindu ezin dieten gizon edota emakumeak. Bertan ohe goxoa, janaria, arropa garbia … aseguratua dute eta batzuen bertako egoera kanpokoa baino hobeagoa izango da. Hala ere, jakin beharra dugu ez dela dena uste duguna bezain polita. Gauza guztiak bezala bere alde negatiboak ditu. Egun, geroz eta jende gehiago kexatzen ari da ez dela bidezkoa hilero ordaintzen den prezioa erlatiboa izatea pertsonarekiko. Hau da, badago jendea 2000€ ordaintzen dituena bertan bizitzeagatik eta gainera, pertsona horren gauza baliotsu guztiak kentzen dizkiete. Bestalde, badago jendea 400€ ordaintzen dituena. Eta hau, zergatik? Honen arrazoia oso xinplea da. Bertakoek, bakoitzaren diruaren parte gehiena kendu nahi diete. Honen arazoa, batzuk diru gehiago dutela besteek baino da eta batzuek ordaindu ezin dutena, besteek ordaindu behar dutela. Argi dago ez dela guztiz zentzuzkoa bizitza guztia lanean igaro duen pertsona batek eta aurrezten egon den batek diru gehiago ordaintzea.

         Beraz, zer egin beharko luke estatuak horrelako kasuetan? Nire ustez ez da bidezkoa statuak egiten duena. Kasu honetan ongi dago dirurik ez duen pertsona batek bizilekua easeguratua izan dezala, baina badago jendea, zaharren egoitza batean sartu aurretik diru guztia gastatzen duena eta bizitza on bat igarotzen dutena etorkizuna aseguratua izango dutela jakinik. Beraz, ez da oso bidezkoa aurrezten egon den jendearentzat. Nire ustez estatuak beste neurri batzuk hartu beharko luke justuago izan dadin. Honekin ondoriozta dezakegu, zaharren egoitzan bizitzearen prezioa errentaren arabeherakoa dela.

Noiz izango du honek buelta?

Gaur nire iritzia ematera nator, ez nire kasuaz hitz egitera baina bai nire ezagun bat oso gertutik ukitzen duen zerbaiti buruz iritzia ematera.

 Duela hilabete urte berrian sartu ginen, eta horrekin batera bizitzeko behar-beharrezkoa dugun produktuetako baten prezioak (beste askok bezala) gora egin du. Kasu honetan elektrizitateaz ari naiz.

 Ez zait buruan sartzen halako gauza garrantzitsua bizitzeko nola igo daitekeen hainbeste prezioz… lehenago baino %8 garestitu da; hori gutxi gora behera hilabetean 23-27€ dira.

 Lehen esan bezala ez da produktu hau bakarrik baina diru urriz dabilen familia batentzat elektrizitatearen prezioak gora egiteak aukera-kostu batzuk dakarzkie, adibidez etxea edo hipoteka ordaintzen segitu eza edo eta elektrizitatea moztea beraien konpainiak ordaindu ezin dutelako.

 Orain arte ez naiz honetaz konturatu ere egin, eta askotan etxeko argi asko piztuta uzten nituen edo egun guztian zehar zerbait kargatzen edukitzen nuen.

 Eta orain norbaitek esango dit zergatik ez dion estatuak soluzio justu bat ematen arazo honi? Prezio aldaketa hau dela eta familia asko eta asko hilaren amaierara iritsi ezinik dabiltza, eta estatuari gehiago interesatzen zaio zergen kopuru handi bat elizari eta armadari ematea, indirektoki bada ere… 

Lotsagarria iruditzen zait. Estatuak ez du ongizatea bermatu behar gizakientzat? Non dira nire ezagunek behar-beharrezkoak dituzten diru laguntzak? Non da lana bizia aurrera ateratzeko eta ezarritako prezioak inoren laguntzarik gabe ordaintzeko?

Pentsa dezagun une batez, duela urte gutxi batzuk bizitako krisi baten ondorioa da hau guztia, zergatik garai hartan behar ziren neurririk ez zen hartu?

ESPAINIA,  KRISI EKONOMIKOAREN BILAKAERA.

Mundu osoko ekonomiari eta batez ere herrialde garatuenetakoei, Atzeraldi handia deituriko krisi batek eragin zien 2008. urtean zehar. Krisialdi ekonomiko hau eragin zuen lehen gertakizuna, AEB-n izandako “subprime hipoteken krisia” izan zen; AEBko Erreserba Federalak %1raino jaitsi zituen interesak, orduan, eraikuntza enpresak, gehiago saldu zezaketela ohartu ziren, eta bankuek ere, etxebizitza bat nahi zuen edonor finantzatu zuten inongo garantiarik gabe. Amerikar bankuek, hipoteka horien arriskua gutxitzeko, beste motako akzio, kreditu edo hipotekekin nahastu eta titulazioak osatu zituzten. Eraikuntza sektoreko kolapsoaren ondorioz, krisia etorri zen. Hortik aurrera, mundu osora zabaldu zen.

Atzeraldi honek eragindako zerga-sarreren murrizketak eta ondorioz enpresa ugarien itxierak,  izugarrizko langabezia eta pobrezia areagotu zuen mundu osoan.

Espainian, eraikuntza sektoreko egitura zela eta, gogor iritsi zen krisia estatura, 2008 urtearen amaieran onartu zuen Zapaterok.  Aurreikuspen ezak eta behar zen denboran beharrezko erabakiak ez hartzeak krisialdiaren ondorioak okertu egin zituen.

Espainiako krisialdiaren arrazoi nagusia “Espainiako higiezinen burbuilaren” leherketa izan zen, horren ondorioz, 2008 urtearen bukaeran 1.000.000 etxebizitza berri saldu gabe geratu eta eraikuntzako enpresari eta bankuen eskuetan utzi ziren. Eraikuntza enpresa handiek porrot egin zuten, hainbat milioi euroko zorrak utziz.

Gaur egun, Espainiako bankuaren arabera,suspertze ekonomikoa eta hazkundea kanpoko faktoreetan oinarritu dira, petrolioaren prezioan, euroaren balio galtzean… Erakundearen iritziz ordea, faktore horiek agortzen ari dira, eta ondorioz Espainiako ekonomia moteltzen hasiko da berriz ere, hori dela eta, erreforma gehiago egitea agindu du.

Bestalde, Espainiako langabezia tasa onartezina da momentu hauetan,  egiten diren kontratuak  aldi baterakoak izatea aholkatu da, horregatik beharrezkotzat jo da langile finkoen kaleratzeak merkeago ipintzea, enpresariek beldurra galdu dezaten behin betiko kontratuak egiterako orduan.  Horrez gain, enpresen lehiakortasuna handitzeko soldatek era berean jarraitu behar dute eta gastu publikoak murrizteaz gain BEZa igotzea erabaki dute.

Honekin esan nahi dudana da, Espainiako ekonomian arazo bat gutxi gorabehera konponduta dagoenean beste bat sortzen dela, edo berdin geratzen da, langabeziaren kasuan bezala. Hazkundea edo suspertze ekonomikoa gertatzen da kanpoko faktoreei esker, hori, oso berri ona da baina, nola ez, arazoa faktore horiek agortzen ari direla da eta zein da honen ondorioa? ekonomia berriz ere moteltzen hasiko dela. Nire ustez, nahiz eta ekonomia ez dagoen 2008 urte amaieran bezala, ezta gutxiago ere, uste dut asko kostatuko zaigula krisitik guztiz atera eta goraldi gorenera iristea.

_aneetxx

ETXEBIZITZAREN ARAZOA

ETXEBIZITZEN ARAZOA

Gaur egun Espainiako herrialdean, poblazioaren parte batek krisiaren ondorioak jasaten ari da. Horrek esplikazio bat dauka, 2008 .urtean Espainiako ekonomia izugarria zen: langabezia ez zegoen, soldata onak ordaintzen ziren, jendeak dirua soberan zuen beraien beharrak asetzeko. Baina ekonomia eztanda egiteko prest zegoen, produktuen prezioa izugarria zelako, etxebizitzena espezialki eta geroz eta gehiago igotzen ari zen prezioa. Hemen dator pertsona batzuk duten arazoa, urte horietan erosi zutenek momentu hortan, prezioa oso altua zen eta krisia pasa ondoren konturatu orain dira  (etxebizitzen prezioa baxua dago) salduz gero ez dutela inolako irabazirik aterako. 

2007/2008 prezioa= ia 3.000€


2016 prezioa= 2.000€

Nire ustez, kontuz ibili behar da ekonomia-erabakiekin prest egon behar zarelako ekonomiaren aldaketa gogorrak ez jateko, beti egon behar da adi nola dijoan ekonomia, krisia etortzen bada askoz gehiago oraindik, arazo-ekonomiko horiek ekiditeko edo ahal den neurrian gutxien sufritzeko.

"Made in China"

Denok gaude aspertuta egunero armairua ireki eta arropa bera ikusteaz, urteetan zehar kamiseta horiek mila aldiz janzteaz. Horregatik gustuko dugu horrenbeste arropa erostea, eta gainera, ahalik eta gehien. Geure aurrezkiak hartu eta dendetara abiatzen gara. Bi aldiz pentsatu gabe, denda merkeetan sartzen gara, aurrezki guztiak kamiseta bakar batean xahutu beharrean, hiru erosteko aukera eduki dezakegulako. Geure erosketak egin eta poz-pozik irteten gara dendatik, zein negozio krudelaren parte garen kontuan hartu gabe.

Denok dakigu denda horien atzean esplotazioa dagoela, eta batez ere haurrena. Eta hau jakin arren, ez dugu ezer egiten negozio horren konplize ez izateko. Izan ere, garrantzitsuagoa da guretzat arropa merke lortzea, horri aurka egitea baino.

Aipatutako dendetan sartu, eta etiketak begiratzen hasiko bagina, beti herrialde berdinen izenak topatuko genituzke bertan. Horietako adibide nabarmen bat, geure arropa gehienetan topatu dezakegun “Made in China” famatua da. Izan ere, nahiz eta Euskal Herrian egon, topatzen ditugun produktu gehienak ez dira hemen produzituak izaten, horrelako herrialdeetan baizik. Eta nahiz eta etiketan horrelako herrialdeen izenak irakurri, ez gara horren atzean dagoen guztian pentsatzen jartzen.

Txinako haurren esplotazioa geroz eta larriagoa da, eta honen arrazoi nagusienetakoak bertako pobrezia, legearen akatsak eta hezkuntza dira.

Txinak bere barne produktu gordinaren %2,5-a besterik ez du inbertitzen hezkuntzan, Nazio Batuek gomendatutakoaren erdia baino gutxiago. Honen ondorioz, hiriko zona askotan, gurasoak dira, apenas estatuaren laguntzarik gabe, haien seme-alaben hezkuntza ordaintzen dutenak. Gainera, eskola uzten duten haurren ehunekoa, zentro batzuetan %40-ra iristen da.

Diotenez, haurrek, helduek baino gehiago produzitzen dute eta agintzen zaiena errazago onartzen dute. Honen ondorioz, enpresei hobeto etortzen zaie haurrak kontratatzea, gehiago produzitu ahal izateko diru gutxiren truke. Haur hauek, hilabetean bataz beste 30-60 euro kobratzen dituzte egindako langatik, hau da, oso soldata baxua.

Haurrek ez dakite nola babestu haien interesak, eta horren ondorioz, oso soldata eskasak jasotzen dituzte, helduek baino lan gehiago eginda, eta gainera, kondizio okerragoetan. Nahiz eta denok jakin bertan zer gertatzen den, haurrek lan egitea ilegala da. Horregatik, enpresek eta langileek ez dute Gobernuagatik deskubrituak izan nahi, honek arazo gehiago ekartzen baititu.

Lehen arropa aipatu dut, baina horrez gain, elektronikarena, plastikoarena eta jostailuena ere haurren esplotazio gehien duten industriak dira. Haurren artean, batez ere neskak dira lana egiten dutenak, izan ere, eskolara neska gutxiago joaten dira mutilekin alderatuta.

Beraz, badakigu haurrek ilegala den lan bat egiten dutela, oso kondizio txarretan, helduek baino gogorrago eta gehiago lan eginez, eta oso soldata baxuaren trukean. Eta gainera, lan horren lepotik, enpresa asko aberastu egiten dira. Azken finean, hori da industria horren negozioa, diru gutxiren truke asko produzitzea, gero hemen garestiago saltzeko eta haiek aberasteko. Izan ere, lehen aipatutako dendetan topatzen dugun arropa guretzat merkea den arren, haur horiek kobratzen dutenarekin konparatuta alde handia dago. Beraz, enpresek diru asko irabazten dute.

Aipatutako guztia jakinik ere, jarraitzen dugu arropa hori erosten. Eta Txina urrun dagoen arren, haien negozioa hemen ere badago, eta kontziente ez bagara ere, esplotazio horren konplizeak gara. Ez al genuke zerbait egin beharko hori aldatzeko?